Wat is mediation en wat heb je eraan?

Wat is mediation en wat heb je eraan?

Wat is mediation dan precies en wat hebben wij eraan? Die vragen worden mij regelmatig gesteld. Vanuit verschillende hoeken ben ik bezig met mediation en met wat mediation dan is. Ik zie mediation als een mogelijkheid om conflicten te transformeren, ze constructief te maken en uiteindelijk op te lossen. In deze blog neem ik jullie een stukje mee.

Mediation

Er zijn verschillende definities voor mediation te vinden. In de basis is het een vorm van conflict-bemiddeling waar het gaat over partijen helpen de kwaliteit van hun eigen interactie, de communicatie en de besluitvorming te verbeteren.

Mediation stimuleert om vanuit belangen tot een gezamenlijk gedragen en optimale besluitvorming/ oplossing komen. De rol van een mediator is de betrokken partijen assisteren bij het bereiken van een wederzijds acceptabele oplossing van de conflictkwesties. Voor mij is het doel bij mediation niet de oplossing op zichzelf, maar het vergroten van het begrip en het verhelderen van de situatie. Dat wil o.a. zeggen; meer inzicht krijgen in jezelf, in de situatie, de ander en de kwesties waardoor er een duurzame verandering ontstaat van waaruit de oplossing uiteindelijk ook gevonden zal worden.

Een belangrijk kenmerk van mediation, los van de verschillende benaderingen van iedere mediator, is dat partijen in alle vrijheid over hun eigen conflict kunnen beslissen. De autonomie en de beslissingsbevoegdheid van de deelnemers staan in mediation voorop. Hierin is mediation uniek en verschilt het van andere manieren waarop een derde partij een conflict kan aanpakken (zoals rechtspraak).

Het principe van autonomie en zelfwerkzaamheid van mensen stelt vanzelfsprekend eisen aan de rol en de positie van een mediator. Een belangrijke eis is dat je als mediator door alle deelnemers geaccepteerd en vertrouwd wordt. Om als partij autonoom te kunnen beslissen houdt de mediator zich zo veel mogelijk buiten de inhoud van het conflict en zal niet proberen het proces in een bepaalde richting te sturen. Neutraliteit van de mediator staat in dienst van partijen. Volledige neutraliteit is echter een illusie. Het is de bedoeling dat de mediator voor een goede balans zorgt en beide partijen dezelfde aandacht geeft en hier duidelijk en transparant over communiceert. Openheid is voorbeeldgedrag. Onder welke omstandigheden een mediator het noodzakelijk vindt om ‘in te grijpen’ zal onder meer afhangen van de waarde opvattingen, de waarneming en de beleving van de mediator. Zelfkennis hierop als mediator is essentieel.

Dan toch weer even terug naar het conflict

Conflictkwesties zijn vaak symptomen van complexe en dieperliggende problemen (die te maken hebben met behoeftes en verlangens).

Ieder mens is in principe in staat om zelf beslissingen te nemen, keuzes te maken, contact te maken met anderen en een interactie aan te gaan. Conflicten zorgen er alleen vaak voor dat het vermogen om beslissingen te nemen en andermans perspectief waar te nemen minder wordt. Conflicten doen daarmee een aanslag op de kwaliteit van de interactie. Een conflict vraagt om een observerende blik. Kun je naar jezelf en naar de ander kijken met een bepaalde afstand? Mediation kan daarin helpen. Wanneer partijen voor zichzelf duidelijker krijgen wat ze willen en wat hun mogelijkheden zijn en zij beter in staat zijn om beslissingen te nemen die in het kader van hun conflict nodig zijn, vindt er vaak een belangrijke omslag in hun interactie plaats.

Omdat bij mediation de autonomie van de deelnemers voorop staat en daarmee ook hun vrijheid om wel of niet voor mediation te kiezen (of vroegtijdig te stoppen), is mediation niet geschikt voor alle typen conflicten.  Het vraagt om een goede diagnose en voorlichting van de mediator vooraf. Belangrijk is dat er nog motivatie te vinden is om er op de een of andere manier samen uit te willen komen. Soms lijkt die motivatie er niet meer te zijn maar zijn er toch nog steeds (gezamenlijke) belangen om er samen uit te komen (bijvoorbeeld kinderen, een baan, familiebanden, continuïteit van een organisatie etc.).

Een conflict kan te geëscaleerd zijn om aangepakt te kunnen worden met mediation maar kan ook nog niet ver genoeg geëscaleerd zijn en nog niet rijp genoeg zijn. De nood/ het lijden lijkt dan nog niet groot genoeg, waardoor partijen (nog) niet echt gemotiveerd zijn om zelf iets aan hun conflict te doen. Dit alles vraagt om specifieke aandacht bij aanvang van een mediation en heeft invloed op de keuze van de aanpak van de mediator.

De persoon van de mediator

Mediation (en mediator zijn) is niet een simpelweg kunnen toepassen van een aantal losse technieken. Alle interventies en beroepsvaardigheden die de mediator toepast, moet hij of zij zich eigen maken.

De persoon van de mediator is diens belangrijkste instrument, het gaat naast professionele vaardigheden en kennis om bewustzijn van de eigen (on)mogelijkheden en ervaringen. Het (passend) inzetten daarvan als meerwaarde in de conflictbehandeling en conflictcompetentie van deelnemers en hun omgeving.

Van een mediator kun je verwachten dat hij betrokken en empathisch is en niet-oordelend met een open houding kan optreden. De mediator moet ook integer, consistent en betrouwbaar overkomen, zodat de deelnemers vertrouwen in de mediator kunnen hebben. In onze opleidingen (bij de Caleidoscoop Leertrajecten) besteden we veel aandacht aan het bewustzijn, de persoonlijke ontwikkeling en de visie van de (nieuwe) mediator.

Auteur Lieneke Witloks